Πόσοι από εσάς έχετε σκεφτεί ότι ο Γουτεμβέργιος ή ο Thomas Edison ήταν, εκτός από μεγάλοι εφευρέτες και κοινωνικοί επιχειρηματίες; Σύμφωνα με το ολοκαίνουριο βιβλίο των Roger Martin και Sally Osberg, “Getting Beyond Better: How Social Entrepreneurship Works” άνθρωποι οι οποίοι άλλαξαν τον κόσμο δημιουργώντας παράλληλα ένα νέο κοινωνικό ισοζύγιο (social equilibrium) και όχι απλά μιλώντας για την κοινωνική αλλαγή, δικαιωματικά ανήκουν στην κατηγορία των social entrepreneurs.
Ο Γουτεμβέργιος και ο Edison λοιπόν, ο ένας με την τυπογραφία και ο άλλος με την ηλεκτρική λάμπα, κατάφεραν να αλλάξουν ένα άδικο μέχρι τότε κοινωνικό σύστημα- πρόσβαση στο γραπτό λόγο και στον ηλεκτρισμό σαν είδος πρώτης ανάγκης μόνο για λίγους- δημιουργώντας ένα προϊόν/υπηρεσία/μεθοδολογία, τεστάροντάς το, βελτιώνοντάς το, καθιστώντας το βιώσιμο και τελικά μεγιστοποιώντας την αξία του. Αν θα θέλαμε να μεταφράσουμε όλα τα παραπάνω στη γλώσσα της επιχειρηματικότητας θα λέγαμε ότι ακολούθησαν την πλέον κλασική διαδικασία: από την ιδέα στο incubation (prototyping και testing), στην υλοποίησηκαι τέλος στο acceleration και στο scaling. Και όλα αυτά έχοντας και έναν κοινωνικό προσανατολισμό με στόχο να κάνουν μια θετική διαφορά, να λειτουργήσουν σαν καταλύτες της κοινωνικής αλλαγής.
Τα τελευταία χρόνια η συζήτηση γύρω από την κοινωνική επιχειρηματικότητα γίνεται όλο και πιο έντονη καθώς οι δομικές αλλαγές που βιώνουμε παγκοσμίως φέρνουν στην επιφάνεια με μεγαλύτερη ένταση την ανάγκη για την επίλυση ή τον περιορισμό σημαντικών ζητημάτων που πηγάζουν από τις μεγάλες ανισότητες.
Ποιος είναι όμως τελικά κοινωνικός επιχειρηματίας και από πού πηγάζει η κοινωνική επιχειρηματικότητα;
Ενώ ένας επιχειρηματίας αρκείται στο να παράξει μια υπηρεσία ή ένα προϊόν που θα απαντήσει σε μια ανάγκη της αγοράς, ο κοινωνικός επιχειρηματίας καλείται να δώσει λύση σε ιδιαίτερες προκλήσεις. Πώς μπορούν να παίξουν μουσική άτομα με εγκεφαλικές παθήσεις; Πώς μπορούν να γίνουν πιο προσβάσιμοι διεθνείς προορισμοί για άτομα με κινητική αναπηρία; Πώς μπορούν οι έφηβοι να μάθουν με βιωματικό τρόπο για την ελευθερία του λόγου; Πώς μπορούν οι πολίτες να κινητοποιήσουν την τοπική αυτοδιοίκηση σε θέματα που επηρεάζουν την καθημερινότητα; Πώς μπορεί να μειωθεί η σπατάλη τροφίμων από νοικοκυριά και επιχειρήσεις; Πώς μπορούν να αναπτύξουν εργασιακές δεξιότητες άτομα με αυτισμό;
Ο κοινωνικός επιχειρηματίας λοιπόν, υποστηρίζουν οι συγγραφείς, πρέπει πρώτα από όλα να μπορεί να αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Να κατανοεί τις δομές και τις συστημικές και θεσμικές λειτουργίες, να καταγράφει τις πραγματικές ανάγκες και να αναγνωρίζει τις ευκαιρίες της αγοράς. Πρέπει επίσης να μπορεί να οραματίζεται ένα καινούριο μέλλον, να θέτει συγκεκριμένους στόχους, πάντα με κίνητρο το θετικό αντίκτυπο (impact driven) και στη συνέχεια να οικοδομεί ένα βιώσιμο μοντέλο υλοποίησης. Τέλος, η περαιτέρω ανάπτυξη της ιδέας (scaling) αποτελεί πάντα ένα σημαντικό κριτήριο επιτυχίας.
Η κοινωνική επιχειρηματικότητα, εκτός από μεθοδολογίες και εργαλεία, εμπεριέχει όμως και αξίες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για τη δημιουργία ενός πιο δίκαιου, συνεργατικού, καινοτόμου και τελικά πιο παραγωγικού και βιώσιμου κόσμου. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι το παραπάνω ακούγεται ιδιαίτερα ρομαντικό, ακόμα και ουτοπικό. Παρόλα αυτά υπάρχουν παραδείγματα κοινωνικών επιχειρήσεων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν μοντέλα εταιρικής, αλλά και κοινωνικής διακυβέρνησης.
Το Impact Hub είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Μια παγκόσμια κοινότητα που βασίζεται στη δύναμη και τη σοφία των πολλών και που σήμερα αριθμεί περισσότερα από 73 παραρτήματα σε όλο τον κόσμο. Δεν είναι όμως μόνο οι υπηρεσίες που προσφέρει το Impact Hub στα μέλη του και που ακολουθούν το μοντέλο που περιγράψαμε πιο πάνω (ιδέα, incubation/acceleration, scaling) ενδιαφέρουσες, αλλά κυρίως είναι το ίδιο το οργανωσιακό μοντέλο που ακουλουθεί. Με στόχο την κοινωνική αλλαγή και φέρνοντας κοντά ανθρώπους που δουλεύουν συνεργατικά προς αυτή την κατεύθυνση το Impact Hub ακολουθεί τη νομική μορφή ενός συνεταιρισμού (Hub Association) όπου μέτοχοί του είναι οι ιδρυτές των τοπικών Impact Hubs με δικαίωμα ψήφου και ενεργούς συμμετοχής στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Hinnerk Hansen, Managing Director του Impact Hub Global, «σταδιακά γινόμαστε μια πλατφόρμα η οποία συνδέει ανθρώπους με χρήσιμο περιεχόμενο και εργαλεία τόσο τοπικά, όσο και διεθνώς».
Σίγουρα ούτε ο Γουτεμβέργιος, ούτε ο Edison γνώριζαν τότε ότι με τις εφευρέσεις τους θα αποτελούσαν παραδείγματα κοινωνικών επιχειρηματιών. Αναμφισβήτητά όμως μας έδωσαν ένα ξεκάθαρο πλαίσιο για το πώς λειτουργεί η κοινωνική επιχειρηματικότητα και οι άνθρωποι που την πλαισιώνουν: όχι με λόγια, αλλά με πράξεις!
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στις 22/10/2015 στο blog του Impact Hub Athens στην ελληνική έκδοση της Huffingtonpost. Μπορείτε να δείτε την αρχική δημοσίευση του άρθρου εδώ.
Φωτογραφίες: Angel Ballesteros, Creative commons Attribution ShareAlike