Της Ελένης Γκίκα*
Εδώ και 30 χρόνια περίπου αναπτύχθηκε μια τάση σχετικά με τον κοινωνικά υπεύθυνο τουρισμό. Η αφορμή δόθηκε σε σχέση με την άγρια ζωή και τη φύση, που η τουριστική βιομηχανία ενέταξε στους προορισμούς της, αλλά και από την ανάγκη της προστασίας της, από τους «εισβολείς». Το μότο ήταν: Take only photographs, leave only footprints. Αυτό το «κίνημα» είχε τρία βασικά μειονεκτήματα, δεν λάμβανε υπόψιν του την ζωή των ντόπιων κοινοτήτων και τον θετικό ή αρνητικό αντίκτυπο του τουρισμού σε αυτές και το κυριότερο, δεν είχε θέσει στόχους προς αυτη την κατεύθυνση με αποτέλεσμα να μεταβληθεί σε μια τάση «πράσινου ξεπλύματος» και μόδας. Ο υπεύθυνος τουρισμός αρχικά περιέκλειε μόνο τις έννοιες του πράσινου τουρισμού ή οικοτουρισμού και εστίαζε μόνο στο σεβασμό στη φύση.
Αυτήν τη στιγμή η έννοια του Υπεύθυνου Τουρισμού (Responsible Tourism) δεν είναι απλώς μια τάση, αλλά περιλαμβάνει συγκεκριμένα μετρήσιμα μεγέθη, κοινωνικού αντίκτυπου και βιώσιμης ανάπτυξης όχι μόνο σε σχέση με τη φύση αλλά και την πόλη, τις κοινότητες, τους κατοίκους και την ζωή τους.
Πόσο όμως διφορούμενη είναι η έννοια της βιωσιμότητας, σε μια βιομηχανία, όπως είναι αυτή του τουρισμού που παράγει το 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ;
Είναι μόνο βιώσιμη ανάπτυξη και υπέυθυνος τουρισμός να μην πετάμε σκουπίδια στις παραλίες και να μην ταΐζουμε τις μαιμούδες με ό,τι έχουμε στις τσάντες μας; Τι ρόλο παίζει ο Υπέυθυνος τουρισμός στο αστικό περιβάλλον; Ποια χαρακτηριστικά θα του αποδίδαμε, πώς θα ήταν βιώσιμος, πώς θα βοηθούσε και θα ανέπτυσσε την τοπική οικονομία, διαφυλασσοντας παράλληλα τα τοπικα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες της κάθε πόλης, ωφελώντας παράλληλα τους κατοίκους, αλλα και το αστικό περιβάλλον; Πώς θα ορίζαμε τον Υπεύθυνο Τουρισμό σε σχέση με τη φύση και την προστασία της αλλά και τη βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων και τη διατήρηση των χαρακτηριστικών τους;
«Aν θέλουμε να ορίσουμε την αειφορία, θα πρέπει να δώσουμε την ίδια βαρύτητα στις οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες του ταξιδιού».
Σύμφωνα με τον Gilad Goren, καθηγητή στο Πανεπτιστήμιο της Νέας Υόρκης, ιδρυτή και διευθυντή του οργανισμού Travel Plus Social Good (T+SG) «ο κοινωνικός αντίκτυπος και η βιωσιμότητα είναι έννοιες ισοδύναμες και συνώνυμες. O κάθε ταξιδιωτικός προορισμός είναι ένα ζωντανό οικοσύστημα και με αυτην την ολιστική προσέγγιση τα ταξίδια και ο τουρισμός γενικά μπορούν να συμβάλουν παγκόσμια στη βιώσιμη ανάπτυξη».
«Kαταλυτικό ρόλο σε αυτή την προσέγγιση έχει διαδραματίσει η ανταλλακτική οικονομία (sharing economy), πυλώνες της οποίας θα μπορούσαν να θεωρηθούν η AirBnb και η Uber -πλατφόρμες οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα στους ντόπιους να εξασφαλίσουν ένα εισόδημα προσφέροντας υπηρεσίες καταλύμματος και μετακίνησης σε ένα target group με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από εκείνα του τουρίστα που επιλέγει τα οργανωμένα ταξίδια».
Ο Gilad Goren σημειώνει πως για αυτούς τους ταξιδιώτες η αυθεντικότητα και η εμπειρία έχει γίνει συνώνυμο του ταξιδιού και ο ορισμός της κοινότητας έχει αντικαταστήσει το μαζικό οργανωμένο τουρισμό. «Αυτοί οι ταξιδιώτες επιζητούν να μετακινούνται σε όλη την πόλη με τα ΜΜΜ, να γνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου που επισκέπτονται και τα χαρακτηριστικά της ζωής του, να γίνονται ένα με τους κατοίκους. Με αυτή την προσέγγιση οι πόλεις γίνονται καλύτερες για όλους και ο υπεύθυνος τουρισμός αποκτά την έννοια της αειφορίας».
Στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Αθήνα, μέσα στην οικονομική κρίση και την κρίση των προσφύγων είναι αναγκαίο περισσότερο από ποτέ να επανακαθορίσουμε την έννοια του βιώσιμου/υπεύθυνου τουρισμού και να στρέψουμε τα ενδιαφερόμενα μέρη σε μια ολιστική προσέγγιση και μια πραγματικά κοινωνική βιώσιμη οικονομία, που όλοι θα είναι μέρος της.
Το Travel+Social Good Athens Hub κομμάτι τουTravel+Social Good.org, σκοπό του έχει να εντοπίσει και να αναδείξει τους συνδετικούς κρίκους και τους παράγοντες που θα εχουν καταλυτικό ρόλο και θα γίνουν εφαλτήριο για ένα παγκόσμια θετικό αντίκτυπο. H οργάνωση Travel+Social Good ιδρύθηκε το 2013, στο πλαισιο του +SocialGood μια πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών, ξεκίνησε ως σύνοδος κορυφής, για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων στην ταξιδιωτική βιομηχανία μέσω ideation, συνεδρίων, hackathon, κ.ά.
Καλούμε όλους όσους ενδιαφέρονται να συμβάλουν από τον ευρύτερο τομέα του τουρισμού, των media, των κοινωνικών επιχειρησεων για μια πραγματικά βιώσιμη οικονομία να συμμετέχουν, έτσι ώστε να γίνουμε η δύναμη εκείνη που θα κινήσει την τουριστική βιομηχανία να παράγει κοινωνικό αντίκτυπο!
*Η Eλένη Γκίκα, είναι ιδρύτρια του Urban Athens Collective και του TSG Hub Athens. Με υπόβαθρο στις Ευρωπαϊκές Σπουδές και το Marketing, εδώ και μερικούς μήνες είναι ενεργό μέλος της κοινότητας του Impact Hub.