Η ομάδα της HYDROUSA και συγκεκριμένα η ομάδα του Impact Hub Athens μαζί με εκπρόσωπο της alchemia-nova βρέθηκε για άλλη μια φορά στην Τήνο, για να συναντήσει τοπικούς συνεργάτες και νέους ανθρώπους από την τοπική κοινωνία και να οραματιστεί μαζί τους την Τήνο ως πρότυπο προορισμό βιώσιμης ανάπτυξης με έξυπνες εφαρμογές που εμπίπτουν στις αρχές της κυκλικής οικονομίας.
Το πρόγραμμα HYDROUSA ήδη σχεδιάζει και υλοποιεί δύο πιλοτικές εφαρμογές στο νησί, μία εναλλακτική μονάδα αφαλάτωσης σχεδιασμένη με βιομιμητική τεχνολογία στον Αγ.Φωκά σε συνεργασία με τον Δήμο Τήνου και μία αυτάρκη οικοτουριστική μονάδα που λειτουργεί πλήρως κυκλικά σε συνεργασία με το Tinos Ecolodge.
Με σκοπό να παρουσιαστούν οι εφαρμογές αλλά και να αποτελέσουν βάση για περαιτέρω έμπνευση στην τοπική κοινωνία, στις 22 Νοεμβρίου 2019 πραγματοποιήθηκε ένα εργαστήρι συν-δημιουργίας στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού. Αγρότες, γεωπόνοι, επιχειρηματίες, εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, εστιάτορες, οικοδόμοι/πετράδες, καλλιτέχνες & εκπαιδευτικοί συναντήθηκαν για να σχεδιάσουν μαζί την Τήνο του μέλλοντος.
Το εργαστήρι πραγματοποιήθηκε με την μεθοδολογία του World Cafe ενθαρρύνοντας έτσι τους συμμετέχοντες να δουλέψουν σε 5 ομάδες, να σκεφτούν με καρδιά και λογική, να εκφραστούν ελεύθερα, να συνδυάσουν & να αναπτύξουν ιδέες αλλά και να διαδράσουν σε ένα φιλικό περιβάλλον, συνοδεία καφέ!
Η διαδικασία ήταν επιτυχής και όλοι οι συμμετέχοντες κατέληξαν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα καθοδηγούμενοι από τις βασικές ερωτήσεις: Πώς οραματιζόμαστε την Τήνο ως πρότυπο προορισμό βιώσιμης ανάπτυξης; Ποιές καλές πρακτικές εντοπίζονται ήδη; Τι λείπει; Ποιος ο ρόλος του καθενός βάσει της ειδικότητάς του/της στην ενίσχυση πρακτικών βιωσιμότητας και κυκλικής οικονομίας; Οι ομάδες κλήθηκαν να επιλέξουν μία κατηγορία ανάμεσα σε ενέργεια, νερό, τροφή και απασχόληση και να διερευνήσουν βιώσιμα σενάρια γύρω από την κατηγορία αυτή λαμβάνοντας υπόψη τον περιβαλλοντικό, κοινωνικό & οικονομικό αντίκτυπο αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου.
Στον τομέα της απασχόλησης, ένα κύριο κομμάτι ήταν η ανάδειξη της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής και της γαστρονομίας του τόπου, για την προσέλκυση ήπιου τουρισμού, αλλά και η προβολή & διατήρηση υπαρχόντων βιώσιμων πρακτικών (πχ. Κομποστοποίηση, ανακύκλωση) για τη δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας, αναδεικνύοντας και διαφυλάσσοντας παράλληλα τη παράδοση του τόπου.
Η διαφύλαξη των παραδοσιακών αρχιτεκτονημάτων (όπως οι περιστερώνες, παλιά αρχοντικά, πεζούλες-αναβαθμίδες κα) ενθαρρύνουν την αύξηση ευκαιριών εργασίας για εξειδικευμένους τεχνίτες αλλα και τη δυνατότητα μεταφοράς τεχνογνωσίας σε νεότερες γενιές. Αντίστοιχα η ανάδειξη και η καλλιέργεια παραδοσιακών ποικιλιών και τρόπων καλλιέργειας μπορεί να ενθαρρύνει την τοπική παραγωγή και την τοπική οικονομία. Οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να λειτουργούν με τις αρχές της Κυκλικής Οικονομίας (π.χ χρήση της κοπριάς των περιστερώνων ως λίπασμα) προβάλλοντας τις εναλλακτικές μεθόδους που συνεισφέρουν στη βιώσιμη ανάπτυξη και ελκύοντας έτσι το ενδιαφερόμενο κοινό.
Η δεύτερη ομάδα που ασχολήθηκε με τον συγκεκριμένο τομέα επικεντρώθηκε στην ανάγκη δημιουργίας ενός χώρου, ή (format) όπου συγκεκριμένες ιδέες θα μπορούν να πλαισιώνονται, ενισχύονται και να υλοποιούνται ως βιώσιμα εγχειρήματα, δημιουργώντας παράλληλα θέσεις εργασίας και νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες που σχετίζονται με την ανάδειξη της κληρονομίας και της ομορφιάς του τόπου. Παραδείγματα όπως τα Tinosfoodpaths με συνεχή προβολή των χαρακτηριστικών του τόπου, αγροτικοί συνεταιρισμοί, το Tinos Ecolodge, η Κοιν.Σ.Επ Καλλονή Κελλιά κ.α. συνδιαμορφώνουν την ιδιαίτερη ταυτότητα του νησιού βάσει βιώσιμων πρακτικών. Η διεύρυνση των πεδίων απασχόλησης αλλά και ένα είδος πιστοποίησης των μοναδικών τοπικών προϊόντων παρουσιάστηκαν ως τρόποι ενίσχυσης της απασχόλησης & ανάδειξης του τόπου.
Η ομάδα που επέλεξε την κατηγορία του νερού ανέφερε ως μείζον θέμα την ανάγκη τροποποίησης της νομοθεσίας έτσι ώστε να προστατεύει και να νομοθετεί την ύπαρξη ιδιωτικής στέρνας. Επιπλέον λύσεις εντοπίστηκαν στην ανάγκη ύπαρξης επιδοτήσεων για βιώσιμες εφαρμογές συλλογής & διασφάλισης νερού σε ιστορικά σπίτια ή ξενοδοχεία, και στον περιορισμό χρήσης νερού από το κεντρικό δίκτυο για ιδιωτικές πισίνες,όπου και εντοπίζεται υπερβολική χρήση. Ενδιαφέρουσες προτεινόμενες λύσεις για την διασφάλιση του κύκλου του νερού, ήταν η επεξεργασία υγρών αποβλήτων για πότισμα καλλιεργειών και τα μικρά φράγματα για την συλλογή νερού σε αποκεντρωμένο επίπεδο.
Στον τομέα της τροφής οι συμμετέχοντες εντόπισαν ότι όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα και φέρνουν καινοτόμες διαδικασίες καλλιέργειας. Ανάμεσα στις θετικές υπάρχουσες πρακτικές συγκαταλέγονται η αυξημένη παραγωγή τοπικού οίνου, τα νέα μητρώα σε μικρούς αμπελώνες, η αύξηση μελισσοκομίας και η ευέλικτη νομοθεσία για μικρής κλίμακας τυροκομεία.
Σημεία που αποτελούν ευκαιρίες για την εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας αλλά και της βιώσιμης ανάπτυξης είναι η δημιουργία ή ενίσχυση μικρών κοινοτήτων και συνεταιρισμών σε περιορισμένες γεωγραφικές περιοχές, η συνεργασία μεταξύ εστιατορίων και παραγωγών με ποιοτικές προδιαγραφές στην παραγωγή & την κατανάλωση του φαγητού και ο περιορισμός της μονοκαλλιέργειας.
Ένα 1ο βήμα προς τη βιώσιμη κατανάλωση τροφής είναι ό,τι παράγεται να καταναλώνεται από την τοπική κοινότητα και τους επισκέπτες του νησιού και η ενσωμάτωση αυτής της πρακτικής στη στρατηγική προβολή της Τήνου [“Έλα στην Τήνο αν θέλεις να δοκιμάσεις την αγκινάρα”]. Σε 2ο επίπεδο, η ανάπτυξη ενός δικτύου νησιών για την παραγωγή ποικιλίας τοπικών προϊόντων παρουσιάστηκε ως μία ενδιαφέρουσα συλλογική κίνηση.
Το στοιχείο της ενέργειας ήταν το έναυσμα για να φανταστούν οι συμμετέχοντες πρακτικές εξοικονόμησης και ενίσχυσης της αυτάρκειας μέσα από τη τοπική παραγωγή ενέργειας με λύσεις κυκλικής οικονομίας. Περιγράφοντας τη τωρινή κατάσταση, η ομάδα αναφέρθηκε στην σπατάλη, στην έλλειψη ενημέρωσης για τις επιπτώσεις της άσκοπης κατανάλωσης και στην άγνοια των προβλημάτων που μπορούν να προκύψουν από τη παραγωγή ενέργειας.
Ωστόσο στα θετικά, τονίστηκε ότι το νησί ευνοείται γεωγραφικά για την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας ενώ το δροσερό κλίμα και ο σχεδιασμός της παραδοσιακής κατοικίας ευνοούν στην χαμηλή κατανάλωση ενέργειας με κάποιες εν δυνάμει τεχνικές προσαρμογές. Ακόμη μέσα από τη δραστηριότητα της ακαδημαϊκής κοινότητα στο νησί και των ερευνητικών προγραμμάτων που υλοποιούνται, υπάρχει πρόσβαση στη γνώση και στη ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων σε πιλοτικό επίπεδο. π.χ. το πρόγραμμα HYDROUSA.
Νομοθετικά, ο κανονισμός των ενεργειακών κοινοτήτων, εν δυνάμει, δημιουργεί ευκαιρίες για τη παραγωγή της ενέργειας με την εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας. Ακόμη, ζυμώνεται στο νησί μια νέα πρωτοβουλία ανθρώπων που κινητοποιεί συζητήσεις και δράσεις σχετικά με τη παραγωγή ενέργειας. Τέλος, η τοπική ΚΟΙΝΣΕΠ Καλλονή – Κελιά ήδη δραστηριοποιείται για θέματα διαχείρισης αποβλήτων στη Τήνο και θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο σε δραστηριότητες για την παραγωγή ενέργειας προς μία βιώσιμη κατεύθυνση.
Πεδία προς βελτίωση είναι η ενθάρρυνση “βιώσιμων” επενδύσεων, που αναφέρθηκαν σχετικά παραδείγματα σε άλλες περιοχές στην Ελλάδα, η εκπαίδευση & η ενημέρωση από άτομα σε κομβικούς ρόλους στο νησί αλλά και η κατανόηση περί δημιουργίας του ουσιαστικού κέρδους που απορρέει από αποκεντρωμένες λύσεις παραγωγής ενέργειας.
Κατα κοινή ομολογία των παρευρισκομένων, η παιδεία και η εκπαίδευση μέσω της εμπλοκής σχολείων, της διάδρασης με την ακαδημαϊκή κοινότητα, της συνεχούς ενημέρωσης και ζύμωσης, αποτελούν, σημαντικές προϋποθέσεις για μακροχρόνια βιώσιμη ανάπτυξη και διατρέχει όλες τις κατηγορίες που συζητήθηκαν κατά το εργαστήριο.
Στο τέλος του workshop οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια που αναπτύχθηκαν ειδικά για την HYDROUSA από την Agenso σχετικά με τις τεχνικές προδιαγραφές των συστημάτων που αναπτύσσουμε και τη σημασία της χρήσης του νερού σε οικιακό και κοινοτικό επίπεδο καθώς και στην αγροτική παραγωγή.
Στο τέλος του εργαστηρίου οι συμμετέχοντες καλέστηκαν να καταγράψουν τη δική τους συνεισφορά/ρόλο με ιδέες για το πώς μπορούν να συμβάλλουν άμεσα στην βιωσιμότητα του τόπου!
